Al maandenlang ben ik in de ban van eventuele veranderingen rondom het beleid van zowel de Amerikaanse centrale bank, de Fed (Federal Reserve) als de ECB (Europese Centrale Bank). Ze kunnen allebei met één druk op de knop hun beleid zo aanpassen, dat invloed wordt uitgeoefend op alles om ons heen.
Eerder heb ik het huidige beleid van ECB-president Mario Draghi onder de loep genomen. Draghi zet geldverruiming en renteverlaging in om de omloopsnelheid van geld (en dus de economie) aan te jagen. Zijn beleid wordt mede bepaald door de acties van de Federal Reserve.
Nu wil ik verder ingaan op het 'alleszeggende cijfer', dat ons al een tijd in z'n greep houdt. Met ons bedoel ik overheden en burgers, maar ook institutionele beleggers en beurshandelaren. Er wordt al weken gespeculeerd over een mogelijke verhoging van dit cijfer: de rentestand.
Topanalisten verwachten dat in december een stijging nabij is. Maar wat betekent dit voor ons en in hoeverre kunnen wij ons voorbereiden op de invloed en de gevolgen van zo'n mogelijke verandering?
Negatieve rente
Eerst een korte terugblik. Zowel de Fed als de ECB zijn opgericht met als doel de inflatie laag te houden en daarmee de stabiliteit van de munt te garanderen. Het beleid dat momenteel wordt gevoerd blijkt niet de gewenste vruchten af te werpen, met negatieve rente tot gevolg.
De verwachting is nu dat de rente per 8 december zal gaan stijgen. Dit zal cruciale gevolgen hebben, voor vrijwel alle denkbare partijen. In welke mate dit invloed zal hebben is wel de vraag.
Referendum in Italië
Er zijn dus signalen van een renteverhoging. Maar er is nog een ander evenement dat invloed heeft op de verandering van het beleid van zowel de Fed als de ECB: het referendum dat is gehouden in Italië. De Italianen hebben zich uitgesproken over constitutionele hervormingen. "Het is politieke onzekerheid die, al dan niet, een politieke schok kan veroorzaken op de financiële markten," zei Constâncio, vice-voorzitter ECB. "Daarna moeten we zien wat we gaan doen." Op 8 december komt het ECB-bestuur samen om hierover te vergaderen.
Men vreesde dat de meerderheid van de Italiaanse stemgerechtigden 'nee' zou stemmen, wat tot gevolg zou hebben dat Matteo Renzi zou aftreden, wiens partij mogelijk vervangen wordt door een populistische beweging die zeer kritisch is over te euro. Zoals verwacht heeft Renzi, na bekendmaking van de uitslag, zijn ontslag aangeboden. Dat zorgt voor veel onrust. De uitkomst is van groot belang voor de toekomst van Europa, wat ook de ECB en de Fed zullen afwegen in het herzien van hun beleid.
Gevolgen van een renteverhoging
Dan nu: wat als de rente inderdaad stijgt? Kort gezegd kunnen zowel consumenten als bedrijven dan minder goedkoop geld lenen dan voorheen. Hierbij moeten we in ons achterhoofd houden dat Europa in veel gevallen een 'volgeling' is van herzieningen die de Fed doet. Bij het eventueel verhogen van de rente zal dit op termijn ook negatieve gevolgen hebben voor de Europese burgers, want de ECB is op haar beurt 'volgeling' van het beleid van de Fed.
Neem bijvoorbeeld een hypotheek waarvan de rente niet vaststaat. Dit begint bij de EURIBOR-rente. Dit is het gemiddelde rentepercentage waartegen Europese banken onderling geld lenen
Veel banken nemen deze rente als standaard voor het verschaffen van geld. Dit betekent dat klanten die een variabele rente op hun hypotheek hebben, gevolgen van de rentestijging zullen merken, op hun maandelijkse lasten. Deze (kleine) renteverhoging zou wel eens grote psychologische gevolgen kunnen hebben. De spanning omtrent de verhoging van rente kan een kettingreactie teweegbrengen op de algehele huizenmarkt, niet alleen in Amerika, maar ook in Europa en elders.
Lees ook: Is er op de Amsterdamse huizenmarkt sprake van een bubbel?
Dalende aandelenkoersen
Wanneer de rente stijgt wordt het automatisch aantrekkelijker om geld uit aandelen terug te trekken en het op de spaarrekening te stallen of om dit budget te gebruiken om een obligatie van te kopen. De verwachting is dat wanneer de rente toeneemt, de aandelenkoersen zullen dalen, terwijl het rendement op spaarrekeningen en obligaties toeneemt. Echter is er ook een kans dat de beurs op de lange termijn niet onderuit gaat, wanneer de ECB haar beleid omtrent het opkopen van obligaties, wat onderdeel is van het huidige beleid, ongewijzigd laat.
Lees ook: Gratis geld voor iedereen?
Mocht je meer willen weten over het beleid dat de ECB voert omtrent de rente en het opkopen van staatsobligaties, dan raad ik de documentaire Geldscheppers van Tegenlicht je ten zeerste aan.