Wie een nalatenschap erft wil natuurlijk niet worden geconfronteerd met een hoge schuldenlast. Gelukkig is het mogelijk om een erfenis te verwerpen of te aanvaarden onder voorbehoud. Maar de laatste optie biedt geen waterdichte garantie. Waar moet je op letten?
Het is de nachtmerrie van iedereen die een erfenis krijgt: nagejaagd worden door schuldeisers, omdat er een forse hypotheek, belastingschuld of bedrijfsschuld opduikt. Gelukkig zijn er manieren om dit te voorkomen. Maar dat let wel nauw. Een foutje is snel gemaakt. Hoe zit dat?
Welke smaken zijn er?
Wie een erfenis krijgt, kan kiezen uit drie opties:
- zuiver aanvaarden: je erft zowel alle bezittingen als eventuele schulden
- verwerpen: hierbij weiger je de erfenis. Je krijgt helemaal niets: geen bezittingen, maar ook geen schulden
- beneficiair aanvaarden: een tussenvorm.
Wat is beneficiair aanvaarden?
Als je een erfenis beneficiair aanvaart, accepteert je de erfenis alleen als er uit de som van bezittingen en schulden een positief saldo rest.
Overtreffen de bezittingen de schulden, dan mag je alles houden wat overblijft nadat de schulden zijn afbetaald.
Maar blijkt de nalatenschap negatief, dan ben je niet aansprakelijk voor de schulden. Het vermogen van de overledene wordt in dat geval verdeeld over de schuldeisers. Jij hoeft dan nergens voor op te draaien, maar ontvangt ook geen bezittingen.
Wanneer is dat zinvol?
Beneficiair aanvaarden is verstandig als je niet volledig op de hoogte bent van de financiële situatie van de persoon die de erfenis nalaat. Je loopt dan geen enkel risico. Blijkt de nalatenschap positief, dan maak je aanspraak op de spullen en het vermogen van de erflater. Maar stuit je op een hoge schuld, dan ben je hiervoor niet aansprakelijk.
Wat zijn de spelregels?
Om een erfenis beneficiair te kunnen aanvaarden, moet je je wel houden aan een aantal strikte spelregels. Het is namelijk niet de bedoeling dat je eventuele schuldeisers dupeert door vermogen van de erflater te onttrekken. Je mag bijvoorbeeld niet zomaar waardevolle spullen meenemen, weggeven of verkopen of rekeningen betalen van de rekening van de erflater voordat de rekensom is gemaakt. Anders zal de rechter oordelen dat je de erfenis eigenlijk zuiver hebt aanvaard en draai je alsnog op voor de schulden.
Lees ook: 3 veel voorkomende misverstanden over de erfenis
Tot vier jaar geleden was de wet nog een stuk strikter. Toen kon je al in problemen komen als je bijvoorbeeld een fotolijstje meenam uit het huis van de erflater. Maar dankzij de ‘Wet bescherming erfgenamen tegen schulden’ hoef je daar niet bang meer voor te zijn. Kleine, vrijwel waardeloze spulletjes mag je zonder problemen meenemen.
Daarnaast moet je je houden aan een strikte procedure. Je moet bijvoorbeeld een boedelbeschrijving opstellen: een overzicht van alle bezittingen en schulden. Ook moet je eventuele schuldeisers aanschrijven.
Als de lijst met schulden compleet is, moet je van het vermogen van de erflater alle schuldeisers afbetalen. Pas als dat is gebeurd mag het restant van het vermogen worden verdeeld over de erfgenamen. Daarnaast is het de bedoeling dat je de kantonrechter goed informeert over alle stappen die je zet.
Wie zich niet aan deze regels houdt, loopt het risico alsnog persoonlijk aansprakelijk te worden gesteld voor de schulden van de erflater. Dus ga nauwgezet te werk.
Is verwerpen niet handiger?
Zijn er grote schulden, dan kun je ook overwegen om de erfenis te verwerpen. Maar hier kleven twee nadelen aan. Ten eerste loop je een erfenis mis mocht achteraf blijken dat het vermogen hoger is dan de schulden.
Ten tweede treden bij verwerping jouw kinderen in jouw plaats, waardoor de giftige erfenis doorschuift naar de volgende generatie. Wil je voor eens en voor altijd af zijn van de erfenis, dan is beneficiaire aanvaarding de kortste route.
Bescherming voor spijtoptanten
Heb je de erfenis zuiver aanvaard en stuit je op onverwachte schulden, dan biedt de bovengenoemde wet een escape voor spijtoptanten. Het is mogelijk om binnen drie maanden alsnog te switchen naar beneficiaire aanvaarding.
Dit is echter geen automatisme. Je mag dit alleen doen als je onverwachte schulden tegenkomt. Dat begrip 'onverwacht' wordt door de rechter ruim geïnterpreteerd. Er rest op jou namelijk een onderzoeksplicht. Zijn er schulden waarvan je redelijkerwijze op de hoogte had kunnen zijn (zoals een hypotheek), dan heb je pech en kun je niet switchen.
De rechter is hier streng in. De meeste verzoeken van ergenamen om zuivere aanvaarding om te zetten in beneficiaire aanvaarding worden afgewezen.
Daarnaast moet je er dus vroeg bij zijn (binnen drie maanden) en mag je geen handelingen hebben verricht die schuldeisers kunnen duperen.
Wat te doen?
Ben je niet 100% zeker of de erflater schuldenvrij is, dan is het verstandig om de erfenis direct beneficiair te aanvaarden. Zorg er in dat geval wel voor dat je geen handelingen verricht die eventuele schuldeisers kunnen benadelen tot duidelijk is of de nalatenschap positief is. Neem dus geen gouden horloge van de overledene mee (tenzij je deze op een inventarisatielijst zet) en ga niet pinnen met het betaalpasje van de overledene.
Anders kun je alsnog door schuldeisers achterna worden gezeten. Dat is juist wat je had willen voorkomen.
Lees ook: Erfbelasting besparen en nóg 6 redenen voor een testament