Wie denkt dat beleggen een rationeel proces is, heeft het mis. Deze acht fouten blijven we massaal maken, tegen beter weten in.
Na elke crisis is de beurs weer opgekrabbeld. Toch besluiten beleggers om massaal hun aandelen te verkopen zodra de beurs instort. Onlogisch? Misschien wel, maar beleggers reageren vaak een stuk minder rationeel dan je in dit datatijdperk zou verwachten, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. We laten ons vaak onbewust leiden door allerlei psychologische en sociologische factoren.
Door je hiervan bewust te zijn, kun je dure beleggingsfouten voorkomen. We lichten acht klassieke psychologische valkuilen uit.
Valkuil 1: Zoeken naar bevestiging
Het is een heel menselijke eigenschap om op zoek te gaan naar bevestiging van een standpunt dat je eerder hebben ingenomen. Dit verschijnsel wordt door psychologen 'confirmation bias' genoemd.
Ook beleggers maken zich daar schuldig aan. Wie een positie in chipaandelen heeft ingenomen, zal meer bevattelijk zijn voor informatie die dat beeld bevestigen. Feiten die deze visie tegenspreken, worden - vaak onbewust - genegeerd of gebagatelliseerd.
Check ook: Herbeleg je dividend (en zes andere tips voor succes op de beurs)
Die selectieve waarneming kan leiden tot verkeerde beleggingsbeslissingen. We blijven bijvoorbeeld tegen beter weten hangen in aandelen waarvan alle seinen op rood staan. Probeer daarom waarschuwingslampjes niet te negeren.
Valkuil 2: Zelfoverschatting
Veel beleggers leiden aan zelfoverschatting: ze beschouwen zichzelf als een bovengemiddeld goede belegger, terwijl we natuurlijk nooit allemaal kunnen zijn. Als de beleggingsportefeuille op winst staat, zien veel beleggers dit als het resultaat van hun beleggingskwaliteiten; zelfs als de portefeuille gewoon met de markt mee beweegt. De factor geluk wordt vaak onderschat.
Dit leidt ertoe dat veel beleggers dat de kans dat hun voorspelling uitkomt te hoog inschatten en daardoor teveel risico gaan nemen.
Valkuil 3: Sociale bevestiging
Mensen zijn sociale wezens en dat komt ook tot uiting bij beleggen. Beleggers hebben de neiging om het gedrag van anderen te kopiëren. Als iedereen om je heen een bepaald aandeel heeft, neem je onbewust aan dat dit een goede belegging moet zijn. Dat leidt tot bubbels, zoals de dotcombubbel aan het begin van deze eeuw.
Ook veel analisten maken zich hier schuldig aan. Winsttaxaties liggen vaak opvallend dicht bij elkaar en als enkele banken hun koersdoelen hebben verlaagd, volgen er vaak meer.
Wil je voorkomen dat je met andere lemmingen in de afgrond stort, blijf dan je verstand gebruiken en durf waar nodig tegen de stroom in te zwemmen.
Valkuil 4: Verliesaversie
Niets is zo pijnlijk als je fouten erkennen en je verlies nemen. Volgens de Autorititeit Financiële Markten is de impact van verlies zelfs twee keer zo groot als de impact van winst: 100 euro verliezen doet net zoveel pijn als de hoeveelheid plezier die het geeft als we 200 euro winst behalen.
Lees ook: Hoe selecteer je de beste aandelen? Let op deze 7 zaken
Om die reden zullen beleggers eerder winstgevende aandelen verkopen dan bleeders. De gevolgen kunnen desastreus zijn: omdat aandelen die met een goede reden in waarde zijn gedaald onnodig lang worden vastgehouden, lopen de verliezen steeds verder op.
Valkuil 5: grote waarde hechten aan autoriteit
Beleggers hechten vaak veel waarde aan de visie van mensen met autoriteit. Als een bankier of een superbelegger een aandeel tipt, volgt er vaak een run op deze stukken.
Dit effect is aangetoond met een heel bekend experiment van Stanley Milgram, een psycholoog aan de Yale-universiteit. Milgram wilde onderzoeken of mensen aangezet konden worden tot slecht gedrag door de invloed van een autoriteit. Hiertoe liet hij een arts de deelnemers de opdracht geven om stroomstoten toe te dienen aan een ander. Wat bleek? Tweederde van de deelnemers was bereid om zware - en soms zelfs dodelijke - stroomstoten te geven, tegen hun geweten in.
De moraal van dit verhaal: blijf altijd zelf nadenken en volg nooit blind de adviezen van een ander op.
Valkuil 6: Duur is goed
Een dure jas gaat langer mee dan een goedkoop exemplaar van de markt, zo redeneren we. Veel beleggers trekken deze visie ook door naar hun beleggingsportefeuille. Ze voelen zich meer aangetrokken tot beleggingsproducten met hogere kosten, omdat ze denken dat ze dan meer waar voor hun geld krijgen.
Dat is zonde, want de kosten van een beleggingsproduct drukken rechtstreeks op het rendement. Bovendien blijkt uit onderzoek van Morningstar dat een beleggingsfonds met hogere kosten niet per definitie beter rendeert dan een fonds dat de tarieven laag houdt.
Valkuil 7: focus op de korte termijn
Een andere veel gemaakte fout is dat consumenten vaak liever kiezen voor een beloning op korte termijn dan voor een gelijkwaardige of zelfs hogere beloning op langere termijn. Heb je de keuze tussen 10 euro nu of 12 euro over een week, dan zullen de meeste consumenten de voorkeur hebben voor het tientje. Dat komt omdat in ons hoofd een beloning zijn waarde verliest als we er langer op moeten wachten. Dat kan leiden tot onnodige verliezen of misgelopen rendementen.
Valkuil 8: Oost west, thuis best
Beleggers kopen graag binnenlandse aandelen of aandelen van bekende bedrijven: die geven een vertrouwd en veilig gevoel. Dat fenomeen - ook wel 'home bias' of 'familiarity bias' genoemd - kan ertoe leiden dat beleggers onvoldoende spreiding in hun portefeuille aanbrengen. En dat resulteert vaak tot forse koersschommelingen en verliezen, zo waarschuwt de AFM. Vergeet de spreiding dus nooit uit het oog.
Lees ook: Beleggen met je spaargeld? Trap niet in deze zes valkuilen