Hebben we na Adam Smith, David Ricardo, Karl Marx, John Maynard Keynes weer een econoom die geschiedenis schrijft? Letterlijk wel. Thomas Piketty beschrijft in zijn boek Capital in the Twenty-First Century de historische ontwikkeling van de verdeling van kapitaal.
De populistische slogan 'de rijken worden rijker, de armen worden armer' tracht hij te illustreren met uitgebreid wetenschappelijk onderzoek. Eén van zijn conclusies is dat het vermogen zich steeds meer concentreert bij een kleine groep mensen. De reden van deze in zijn ogen ongewenste ontwikkeling is dat het rendement op vermogen hoger ligt dan de economische groei.
Piketty heeft in korte tijd zijn naam gevestigd en hij wordt gezien als toekomstig Nobelprijswinnaar. Of dat gebeurt is de vraag. Maar naar mijn mening zal Piketty niet in de voetsporen van zijn illustere voorgangers treden. Althans, niet op basis van zijn 700 pagina's tellend boekwerk.
Geen denkbeeldig scenario
In de eerste plaats geldt Piketty's stelling dat het rendement op kapitaal hoger ligt dan de economische groei alleen voor een afgebakende periode. In de vorige eeuw heeft juist veel kapitaalvernietiging plaatsgevonden, onder andere door oorlogen en verkeerde economische politiek.
Dat is niet mijn constatering, maar dat geeft Piketty zelf aan. Wie zegt dat de komende decennia soortgelijke of geheel andere factoren niet eenzelfde effect zullen genereren en er weer veel kapitaal verloren zal gaan? De kredietcrisis heeft laten zien dat dit geen denkbeeldig scenario is.
Kennelijk voorziet Piketty bij risicodragend kapitaal behorende hoge rendementen in een risicovrij toekomstbeeld. Dat mag, maar is natuurlijk wetenschappelijke onzin.
Ongewenste vermogensontwikkeling
Misschien wel belangrijker is de vraag waar de Franse econoom zich druk over maakt. Dat een kleine groep over steeds meer vermogen beschikt moge waar zijn, belangrijker lijkt mij hoe de onderkant van de samenleving zich ontwikkelt. Het is geen gewaagde stelling dat welvaartsgroei zeker ook in dit segment van de samenleving heeft plaatsgevonden.
Als inkomens- en vermogensverschillen toenemen, maar tegelijkertijd de onderkant van de samenleving het veel beter heeft dan in het verleden, is er naar mijn mening geen sprake van een alarmerend probleem. Maar mijn belangrijkste punt ten aanzien van Piketty is zijn oplossing voor de in zijn ogen ongewenste vermogensontwikkeling.
Piketty pleit voor een wereldwijde vermogensbelasting en wil dat gebruiken om de belasting op arbeid te verlagen. Dat lijkt een sympathiek plan. De hardwerkende Nederlander, om het maar naar ons eigen politieke landschap te vertalen, gaat minder belasting betalen.
Grote herverdelingsoperatie
De rijke vermogende, die toch niet meer weet wat hij met al zijn geld moet doen, wordt veel zwaarder belast. Wat is daar op tegen? Het lijkt zelfs slim bedacht. Het vaak gehoorde argument tegen belasting op vermogen is dat op deze manier dubbel belasting wordt betaald.
Eerst is er inkomstenbelasting, dan nog eens belasting op het gespaarde kapitaal. In het voorstel van Piketty wordt dit omzeild. Immers, tegen de hogere belasting op kapitaal staat een lagere belasting op arbeid. Toch heb ik een groot probleem met Piketty's voorstel. Hij pleit in feite voor een grote herverdelingsoperatie, geleid door de overheid.
Piketty suggereert dat de hoge belasting op arbeid ontstaat door een (te) lage belasting op kapitaal. Dat is volstrekt onjuist. Het is de overheid zelf die er de oorzaak van is dat arbeid zo zwaar wordt belast. De overheid heeft zich in de Westerse wereld ontwikkeld tot een financiële veelvraat, die almaar meer van zijn burgers vraagt.
Afleidingsmanoeuvre
Dat is de kern van het probleem waar Piketty, de adviseur van de Franse president François Hollande, kennelijk niet in is geïnteresseerd. Het is niet het uitdijende particuliere vermogen, maar de ongebreidelde groei van de overheidsuitgaven, en daarmee de overheidsschulden, die toekomstige welvaartsgroei remmen.
Piketty's voorstel is een afleidingsmanoeuvre door belastingverlaging in het vooruitzicht te stellen in ruil voor het zwaarder belasten van vermogen. Piketty zet zijn paaltjes verkeerd. Natuurlijk moet de belasting op arbeid omlaag. In dat opzicht heeft de Fransman helemaal gelijk.
Maar dat moet niet door begerig naar andermans bezit te kijken, maar door onproductieve overheidsuitgaven veel verder terug te dringen. Met de vergrijzing op komst hebben we private arbeid en privaat kapitaal veel te hard nodig om de vereiste economische groei te genereren. Een logge, geldslurpende overheid kunnen we daarbij missen als kiespijn.