Rendementen uit het verleden bepalen voor een groot deel onze beslissing voor de toekomst. Dit is een van de belangrijkste lessen uit recent behavioral finance-onderzoek. Het is goed om rekening te houden met deze extrapolatie bias, want die kan uiteindelijk gevolgen voor je hebben.
Dat schrijft Guido Baltussen, expert in behavioral finance en werkzaam bij NN Investment Partners, in een column op IEX.nl. Op IEXGeld lezen we even mee.
Voorspelbare fouten
Uit psychologisch onderzoek blijkt dat we beslissingen vaak nemen op basis van interactie tussen twee systemen in de hersenen: ons intuïtieve brein en ons cognitieve, reflectieve brein, vertelt Guido.
Het eerste hersensysteem, door psychologen ook wel Systeem 1 genoemd, heeft de meeste invloed en is eigenlijk voortdurend (vaak onbewust) actief. Ofwel: bij het nemen van beslissingen gebruiken we altijd onze intuïtie. In het geval van beleggingsbeslissingen leidt dit tot een aantal voorspelbare fouten, of gedragsvalkuilen.
De extrapolatie bias
Één van de meest bekende en invloedrijke gedragsvalkuilen is de extrapolatie bias: de neiging om recente trends te sterk door te trekken. Ter illustratie noemt Guido de volgende situatie.
Marc is een zeer atletische, aantrekkelijke jonge man, rijdt in een dure sportwagen en heeft een zeer knappe blonde vriendin. Wat lijkt je meer waarschijnlijk?
A) Marc is een voetballer in de Premier League
B) Marc is een verpleger
Psychologisch onderzoek laat zien dat de meeste mensen bij dit soort vragen antwoord A het meest waarschijnlijk vinden. Er zijn echter meer mannelijke verplegers dan voetballers in de Premier League. Waarom hebben mensen dan toch de neiging om voor antwoord A te kiezen?
Lees ook: Schakel je emoties uit. Dat levert meer rendement op.
Meest representatief
Dit komt doordat verwachtingen dikwijls worden gevormd op basis van hoe representatief het antwoord is voor de beschrijving van Marc (en dat is duidelijk een voetballer in de Premier League), in plaats van volgens de wetten van de statistiek.
Een gevolg van het vormen van verwachtingen op basis van representativiteit is dat we de neiging hebben om patronen te herkennen in willekeurige reeksen. Neem bijvoorbeeld tien worpen van een munt. Welk patroon lijkt je waarschijnlijker?
A) Kop-Munt-Kop-Munt-Munt-Kop-Kop-Munt-Munt-Kop
B) Kop-Kop-Kop-Kop-Kop-Munt-Munt-Munt-Munt-Munt
De meeste mensen vinden patroon A waarschijnlijker dan patroon B (jij ook?), terwijl beide patronen in feite even waarschijnlijk zijn. Waarom denken we dan dat dit niet zo is?
Dit komt doordat patroon A representatief lijkt voor willekeurigheid en patroon B juist niet, legt Guido uit. Immers, hoe kan iets willekeurigs leiden tot een duidelijke tendens in kop- en muntuitkomsten? Volgens representativiteit beoordelen we een patroon als willekeurig als het representatief lijkt voor willekeurigheid.
Neiging tot extrapoleren
Psychologen gaan hiermee nog een stap verder. Uit een studie van Gilovich, Vallone en Tversky (1985) komt naar voren dat mensen de neiging hebben om in een willekeurige reeks een trend te zien. Anders gezegd: we zien snel trends, terwijl die er in werkelijkheid niet zijn.
Daarmee hangt samen dat we de neiging hebben om de resultaten over relatief korte, recente periodes te extrapoleren: de extrapolatie bias.
De extrapolatie bias heeft een forse invloed op de beleggingsbeslissingen die mensen nemen. Verwachtingen voor de toekomstige rendementen van beleggingscategorieën (maar ook van aandelen en beleggingsfondsen) zijn vaak een afspiegeling van de rendementen uit het recente verleden.
Check ook: Kuddegedrag, zelfoverschatting, angst: wat is jouw valkuil?
Gunstiger verwachtingen
Als aandelen het recent bijvoorbeeld goed hebben gedaan, zal dit zich waarschijnlijk vertalen in gunstige verwachtingen voor de toekomstige aandelenrendementen. Bij zwakke recente rendementen geldt het omgekeerde. Dit gedrag komt terug in een groot aantal populaire beleggingsonderzoeken.
In recente metingen van bijvoorbeeld de American Association of Individual Investors US Investor (AAII) Sentiment, nam het aantal optimisten versus pessimisten aanzienlijk toe na de goede rendementen op aandelen van de laatste tijd.
Met andere woorden, zegt Guido, beleggers zijn op dit moment positief en dit komt voor een groot deel doordat de verwachtingen zijn gebaseerd op de goede rendementen over de afgelopen maanden.
Rendementen uit het verleden
Kortom, rendementen uit het verleden vormen de beslissingen voor de toekomst. Is dit verstandig? De extrapolatie bias betekent dat we de neiging hebben om trends te volgen. In markten die een duidelijke richting laten zien, is dit meestal gunstig voor portefeuillerendementen.
Mensen vallen echter niet alleen in dit soort markten ten prooi aan de extrapolatie bias, maar ook als de markten geen duidelijke richting hebben. In dit laatste geval kan de extrapolatie bias behoorlijk kostbaar blijken.
Advies: vergeet het verleden
Wees je dus bewust van de extrapolatie bias als je je beleggingsbeslissingen neemt. Guido sluit af met een advies: laat je beslissing niet te veel leiden door het verleden. Vergeet het verleden – gooi het in de vuilnisbak – en doe alsof we in een neutrale tijd leven. Een gewaarschuwd mens telt voor twee!
Lees ook: Hoe reageren spaarders op de lage rente?