De bitcoin koerste afgelopen week op recordhoogtes en zocht zelfs even de grens van 3.000 dollar op. Het gaat zo hard dat sommigen al het woord bubbel in de mond durven nemen. Hoe wordt een financiële bubbel eigenlijk gevormd?
“Een bubbel is een bullmarket waar je zelf niet in zit”, is een leuke beurswijsheid. In werkelijkheid is het helemaal niet zo gemakkelijk om een marktbubbel te definiëren. Het kan immers ook gewoon enorm goed gaan met een sector, zonder dat er een bubbel ontstaat.
De Financiële Begrippenlijst omschrijft een beurszeepbel als volgt:
“Een situatie waarin een marktprijs (of meerdere prijzen) ver boven de werkelijke waarde van de desbetreffende belegging ligt. Een zeepbel zal meestal spectaculair eindigen in een snelle ineenstorting van de prijs, maar kan ook geleidelijk leeglopen.”
Eerste bubbel
De eerste officiële beursbubbel uit de geschiedenis was er in het land waar het moderne (beurs)kapitalisme is uitgevonden. Nederland! De Tulpenmanie. Rond 1623 ontstond toen een rage waarbij tulpenbollen voor enorme prijzen werden verkocht. Tegen 1637 stortte de markt helemaal in.
Financiële zeepbellen zijn van alle tijden: eind jaren negentig ontstond de internetzeepbel, terwijl recenter ook een bubbel opdook in de vastgoedmarkt. De beurskrach van 1929 mag natuurlijk ook niet ontbreken in dit rijtje.
Hoe ziet de opbouw van een zeepbel eruit? Daar zijn veel onderzoeken naar gedaan en de meest bekende is die van Jean-Paul Rodrigue, waarin vier fases van een bubbel worden omschreven.
Het boek Devil Take the Hindmost: A History of Financial Speculation van Edward Chancellor gaat ook dieper in op bubbelvorming aan de hand van diverse zeepbellen uit de afgelopen vier eeuwen. Chancellor komt tot de conclusie dat er twee constante factoren zijn die bij iedere bubbel een rol spelen.
1) Onzekerheid
Bij iedere zeepbel was er sprake van een bepaalde vorm van innovatie, waardoor mensen in korte tijd op zoek gingen naar manieren om hier economische waarde uit te halen (en ja, zelfs de tulpenbollen waren destijds een innovatie). En in dat soort situaties geldt vaak: wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Iedereen springt in het diepe en gaat een onzekerheid tegemoet om als eerste te profiteren van de mogelijke upswing.
Er ontstaat een onvermijdelijke verstoring in de balans tussen de opwaartse en neerwaartse risico’s van de innovatie. Grijp je mis, dan verlies je 100%. Is het geluk aan je zijde, dan verdien je 1000%. Denk maar terug aan de vele verhalen van mensen die een appartement kochten in Amsterdam om deze een paar maanden later met flinke winst weer te verkopen.
Zie ook: Zo krijg je inzicht in het risico van een belegging
2) Hefboom en liquiditeit
Bij iedere zeepbel spelen ook liquiditeit en het hefboomeffect een rol. Wordt een hefboom groter (dus als het gemakkelijker wordt om met weinig geld veel te verdienen) stroomt er meer kapitaal in een innovatie, waardoor meer liquiditeit ontstaat. De bubbel wordt groter. Een hefboom kan ook de andere kant op werken. Knapt de zeepbel, dan zijn de neerwaartse risico’s ook een stuk groter.
Wanneer veel mensen in een innovatie geloven, dan zullen zij eerder geneigd zijn om goedkoop geld te lenen om hun winsten flink te kunnen verhogen. Verdienen je vrienden bakken met geld aan de bitcoin, dan wil jij natuurlijk niet achterblijven!
Voorkom dit gedrag
Niet het slachtoffer worden van een knappende bubbel? TechCrunch heeft wat tips. Voorkom dat je teveel vertrouwen krijgt in de vaardigheid om de toekomst te voorspellen op basis van het verleden. Behaalde rendementen in het verleden mogen graag worden overdreven in onze gedachte: sinds kort schiet een bepaalde cryptocurrency omhoog en per definitie verwachten we dat deze trend zich doorzet.
Ga ook niet selectief op zoek naar informatie die deze theorieën bevestigt. Hierdoor mis je het complete plaatje en zie je op een gegeven moment alleen nog maar de halleluja-verhalen. Pas ook op met kuddegedrag. Het is gemakkelijk om op basis van een grote groep snel en veel informatie te absorberen, maar het kan ook leiden tot een zichzelf versterkende cyclus. Of bubbel dus, in dit geval.
Lees ook: Zes gevaarlijke beleggingsfouten op een rij