Bij overlijden van directe nabestaanden kun je te maken krijgen met een erfenis. Wat nu als de schulden uit de erfenis groter zijn dan het vermogen? Kun je hier dan onderuit?
Check ook: Erf je schulden? Aanvaarden is niet verplicht.
Het Koperen Pan-arrest
Als je de erfenis zuiver aanvaardt kun je er in principe niet onderuit, maar als je het beneficair aanvaardt wel. Je mag dan ook niets uit de erfenis aanvaarden. Dit kan heel gevoelig liggen, wat wel blijkt uit het Koperen Pan-arrest van 22 mei 2015.
Op enig moment overlijdt de moeder van een gezin. Haar kinderen komen naar haar huis om de uitvaart te regelen. Vanzelfsprekend moet gedurende de besprekingen de inwendige mens ook verzorgd worden.
In een zaak waarover de Hoge Raad uitspraak deed, hadden de kinderen besloten om buiten de deur een eenvoudig hapje te gaan eten. De maaltijd werd genuttigd in restaurant De Koperen Pan. De hele maaltijd kostte 119 euro. Eén van de kinderen is mederekeninghouder op de rekening van moeder. Met de bij die rekening behorende pinpas werd de genoten maaltijd betaald.
De nalatenschap van moeder bleek (achteraf) meer schulden dan bezittingen te bevatten. In een dergelijk geval accepteer je als erfgenaam de nalatenschap meestal niet: die verwerp je. Maar als op voorhand niet duidelijk is of de nalatenschap positief dan wel negatief is, kies je voor beneficiaire aanvaarding. Je accepteert de erfenis dan onder voorbehoud van schulden.
Lees ook: Soms moet je erfbelasting betalen over een schenking
Onderdeel van de nalatenschap
In bovenstaande zaak ging het erom of de acceptatie van de genoten maaltijd, immers betaald uit moeders nalatenschap, een zuivere aanvaardingshandeling betrof. Is dat zo, dan draaien de erfgenamen ook op voor de schulden van de nalatenschap.
Het Hof in Den Haag oordeelde op 8 april 2014 dat de acceptatie van de maaltijd een aanvaardingshandeling inhoudt. Op basis van deze jurisprudentie hadden de disgenoten de maaltijd bij De Koperen Pan beter zelf kunnen betalen.
De Hoge Raad is het niet eens met het oordeel van het hof. De kosten van een maaltijd kunnen namelijk onder bepaalde omstandigheden tot kosten van een passende uitvaart worden gerekend en hiermee buiten de nalatenschap vallen.
In dit geval is daar volgens de Hoge Raad sprake van. De acceptatie van de uit moeders nalatenschap betaalde maaltijd vormt geen handeling die moet worden gezien als een zuivere aanvaardingshandeling. Daarmee draaien zij - nu zij de nalatenschap beneficiair hebben aanvaard - niet op voor de schulden van de nalatenschap.
Lees ook: Erfbelasting afdragen? Een checklist.
Zuiver aanvaarden
Beneficiaire aanvaarding van de nalatenschap kan dus veel ellende voorkomen. Je zult als erfgenaam nooit je eigen vermogen hoeven aanspreken om eventuele openstaande schulden te voldoen.
De keerzijde van beneficiaire aanvaarding is echter dat een erfgenaam de bezittingen pas verkrijgt op het moment dat zeker is dat alle schulden van de nalatenschap zijn betaald. Je moet als erfgenaam dus geduld hebben en zorgen dat je jezelf beslist niet alvast zaken toe-eigent.
Recent vertelde een specialist in estate planning me dat hij vaak als tussenpersoon betrokken is bij de afwikkeling van erfenissen. Voor een goede afhandeling van zaken plaatst hij vaak camera's in het pand van de familie.
De bewijslast die hij daarmee verzamelt, laat bijna altijd zien dat erfgenamen door hun handelingen (het meenemen van erfstukken uit de inboedel bijvoorbeeld) onbedoeld de erfenis zuiver aanvaarden. De openstaande schulden kunnen dan verhaald worden op de erfgenamen. Erfgenamen komen dus niet altijd met de schrik vrij.
Lees ook: Een erfenis met schulden geweigerd? Let op: misschien moet je tóch betalen.