Het komt vaak voor dat nabestaanden erover twijfelen of een testament daadwerkelijk de wil van de erflater weergeeft.
Je kunt je er bij neerleggen en tandenknarsend eieren voor je geld te kiezen. Maar wat als je uit ander hout bent gesneden en actie wilt ondernemen? Kun je iets aan zo'n testament veranderen?
Lees ook: Wist je dat vakantiedagen bij de erfenis horen?
Twijfelen aan een testament: drie voorbeelden
Allereerst: er zijn verschillende redenen waarom je kunt twijfelen. Ik noem er drie.
Een testament bepaalt niet alleen wie wat krijgt, maar heeft ook allerlei fiscale gevolgen. Een testament maak je nu, voor straks. Bij het opstellen ervan zal de notaris de op dat moment geldende wetgeving en de dan geldende fiscale regelingen als uitgangspunt nemen.
Maar ik verklap geen geheim als ik vertel dat met name de belastingwetgeving in een snel tempo verandert. Het kan dus voorkomen dat een testament later niet meer voldoet - niet omdat je wensen zijn gewijzigd, maar omdat het juridische en fiscale landschap is veranderd.
Het kan ook zijn dat de notaris niet goed heeft doorgevraagd en te snel conclusies heeft getrokken. Ook in een dergelijk geval zal het testament niet de werkelijke bedoeling van de testateur weergeven.
Ik geef toe dat dit niet zo vaak voorkomt, maar als je – net die ene keer – daar de dupe van bent, zul je waarschijnlijk niet begripvol roepen dat een vergissing menselijk is.
En tot slot: als ik de kranten of de televisie mag geloven, wordt de oudere medemens steeds vaker financieel uitgebuit. Het gaat om 30.000 tot 40.000 mensen die jaarlijks slachtoffer zijn van financiële aasgieren. In veel van die gevallen worden oudere mensen onder druk gezet om bepaalde personen in hun testament te bevoordelen.
Lees ook: Heb je geen testament? Dan bepaalt het erfrecht wie wat krijgt.
Testament nietig verklaren
Deze drie verschillende situaties hebben steeds één ding gemeen: er is een testament gemaakt, waarvan wij weten dat het niet die gevolgen heeft, die de erflater eigenlijk wilde bewerkstelligen.
Is daar iets aan te doen? In principe wel. De wet bepaalt sinds 2003 namelijk dat als een testament onduidelijk is, de rechter het testament mag uitleggen. Daarbij zal hij kijken naar wat de erflater kennelijk had willen regelen.
De rechtspraak heeft het woord onduidelijkheid in de afgelopen jaren flink opgerekt. Een testament kan onduidelijk zijn, omdat het bijvoorbeeld innerlijke tegenstrijdigheden bevat, maar ook omdat het onverklaarbaar is waarom iemand juist dat (type) testament heeft laten opstellen.
Een bekend voorbeeld is dat iemand in zijn testament het volgende bepaalt: ik benoem mijn echtgenote, mevrouw X en mijn kinderen tot mijn gezamenlijke erfgenamen, terwijl de testateur in echtscheiding verkeert. De vraag is dan of het de bedoeling is mevrouw X altijd erft, of dat zij alleen erft zolang zij met elkaar zijn getrouwd. Zo'n testament kan nietig worden verklaard.
Een testament kan ook nietig worden verklaard als blijkt dat de notaris niet bepaalde zorgvuldigheidseisen in acht heeft genomen – terwijl daar alle aanleiding toe bestond – bij het vaststellen, of dat iemand wils(on)bekwaam was.
Lees ook: Geef je de jus even door en is de erfenis goed geregeld?
De wetgever en de rechtspraak reiken dus het nodige gereedschap aan om een testament nietig te laten verklaren. Het is alleen niet altijd eenvoudig. Een verzoek aan de rechter om een testament nietig te (laten) verklaren zul je goed moeten onderbouwen. Het kan handig zijn om hier een advocaat bij om hulp te vragen.
Lees ook: Stappenplan: een testament opstellen